1. Ο γενάρχης της οικογένειας Χαράλαμπος Αμοιράς, ο επονομαζόμενος «Κούρτος», γεννήθηκε στην ενορία Ισχανάντων το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα. Τα κατορθώματά του, που προστιθέμενα σε εκείνα των φιράρ’ του 18ου αιώνα γέννησαν τη φήμη των Σανταίων ως ανδρών που τολμούν να αντιταχθούν στη θέληση των Τούρκων επικυρίαρχων, περιέγραψε λεπτομερώς το 1902 ο πρώτος ιστοριογράφος της Σάντας Φίλιππος Χειμωνίδης. Χάρις σε αυτόν γνωρίζουμε ότι γύρω στο 1823-1824, σε μια περίοδο που ο «Κούρτος» βρισκόταν στο Ερικλή των Σουρμένων λόγω της διαμάχης που είχε ξεσπάσει ανάμεσα στην οικογένειά του και σε εκείνη των Γιακωφάντων, πληροφορήθηκε την απόπειρα του ισχυρού Ντερέμπεη της Τόνγιας Χατζή Σαλόγλου να προσαρτήσει τη Σαντά στο τιμάριό του. Λησμονώντας τον όρκο που είχε κάνει να μην επιστρέψει στη Σαντά πριν δολοφονήσει κάποιον από τους Γιακωφάντας, επέστρεψε και ηγήθηκε του αγώνα των συμπατριωτών του, ο οποίος κορυφώθηκε με την κατάληψη και πυρπόληση του οχυρού του Χατζη Σαλόγλου στην Τούφα λίγο έξω από την Όλασα. Τα καπνισμένα ερείπια του οχυρού έστεκαν μέχρι τις μέρες της Ανταλλαγής, γεμίζοντας με περηφάνια τους διερχόμενους Σανταίους, που γνώριζαν ότι η οχυρωμένη έδρα του Χατζή Σαλόγλου (και πριν από αυτόν των προκατόχων του, των διαβόητων Εγιουπηδών της Ματσούκας) είχαν κυριευθεί και πυρποληθεί από τους προγόνους τους. Ο Χαράλαμπος Αμοιράς, ο «Κούρτον», πέθανε πριν το 1836, αφού στο Οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο της χρονιάς αυτής βρίσκουμε εν ζωή μόνο τους δύο γιούς του Ιωάννη (γεν. 1818) και Θεόδωρο (γεν. 1823)
1.1 Ο πρωτότοκος γιός του Χαράλαμπου «Κούρτου», Ιωάννης, γεννήθηκε στην ενορία Ισχανάντων το 1818. Υπήρξε σημαίνουσα προσωπικότητα της εποχής του και έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στις εσωτερικές συγκρούσεις που ξέσπασαν στη Σαντά τη δεκαετία του 1850 με αφορμή το ζήτημα της Αρχιεπισκοπής Ροδοπόλεως. Με τη σύζυγό του Βαρβάρα απέκτησαν επτά παιδιά, το Χαράλαμπο (γεν. 1840), τον Κωνσταντίνο (γεν. 1845), τον Αβραάμ (γεν. 1850), το Γεώργιο (γεν. 1851), τη Χριστιανή (1861- 1904)1, την Ευγενία (γεν. 1862) και την Ειρήνη (γεν. 1864). Ο ίδιος πρέπει να πέθανε στη Σαντά πριν το 1881. Με το μεγάλο κύμα των μετοικεσιών της δεκαετίας του 1880 η σύζυγος του και τα παιδιά του (πλην του μεγαλύτερου, Χαράλαμπου) μετανάστευσαν στο Καρς κι εγκαταστάθηκαν στο χωριό Γενήκιοϊ. Η Βαρβάρα Κουρτίδου πέθανε στις 3/2/1892 στο Γενήκιοϊ σε ηλικία 65 ετών.
1 Η Χριστιανή Αμοιρίδου-Κουρτίδου γεννήθηκε το 1861 στην ενορία Ισχανάντων της Σαντάς. Σε ηλικία 20 ετών μετανάστευσε με τη μητέρα της και τα αδέρφια της στο Καρς κι εγκαταστάθηκαν στο Γενήκιοϊ του Καρς. Παντρεύτηκε το Χριστόφορο Κεφαλίδη, επίσης από την ενορία Ισχανάντων, μετανάστη στο χωριό Τσορμίκ του Καρς, με τον οποίο απέκτησε έναν τουλάχιστον γιο, τον Ιωάννη, και μία κόρη (ενδεχομένως να είχε παντρευτεί πριν το 1881, οπότε δεν μετοίκισε στο Γενήκιοϊ με τα αδέρφια της, αλλά με το σύζυγό της απευθείας στο Τσορμίκ). Η ίδια και ο σύζυγος της πέθαναν την παραμονή των Χριστουγέννων του 1904 από υποθερμία, όταν αψηφώντας το πολικό ψύχος που επικρατούσε, επιχείρησαν να επιστρέψουν από το Κάτω Τσορμίκ στο σπίτι τους στο Άνω Τσορμίκ. Η ταφόπλακά τους, μία από τις ελάχιστες που διατηρούνται ακόμη στο Τσορμίκ, φωτογραφήθηκε από το Θανάση Στυλίδη και δημοσιεύθηκε στο διαδίκτυο.
1.1.1. Ο Χαράλαμπος Αμοιρίδης του Ιωάννη, εγγονός του Χαράλαμπου Αμοιρά, του θρυλικού «Κούρτου», γεννήθηκε στην ενορία Ισχανάντων το 1840. Δεν ακολούθησε τη μητέρα και τα αδέρφια του που μετανάστευσαν στο Γενήκιοϊ του Καρς και παρέμεινε στη Σαντά (πιθανόν όταν η οικογένεια μετανάστευσε στον Καύκασο, να είχε ήδη πεθάνει ). Απέκτησε δύο τουλάχιστον γιους, τον Ιωάννη και το Δημήτριο, και μία κόρη, τη Μυροφόρα (1870-1952), η οποία είχε παντρευτεί το συγχωριανό της εργολάβο Κωνσταντίνο Παυλίδη. Οι απόγονοί του διατήρησαν το παλαιό επώνυμο της οικογένειας Αμοιρίδης παράλληλα με το «Κύρτογλης» με το οποίο τους αποκαλούσαν οι συγχωριανοί τους, για να τους διαχωρίζουν από τους υπόλοιπους Αμοιράντας.
1.1.1.1. Ο Ιωάννης Αμοιρίδης του Χαραλάμπους γεννήθηκε στη ενορία Ισχανάντων γύρω στο 1865. Ζούσε στην Τάκοβα του Βατούμ με τη σύζυγό του Δέσποινα Κουφατζή και τα παιδιά τους Κωνσταντίνο, Βαρβάρα (σύζυγο Χρήστου Κιάντζογλη-Νεανίδη) και Ωραία (σύζυγο Φίλιππου Στεφανίδη). Το 1925 ο ίδιος ή οι απόγονοί του υπέβαλλαν στην ΕΑΠ, αίτηση αποζημίωσης για την ακίνητή περιουσία που διέθετε στην ενορία Ισχανάντων, αίτηση που εκδικάστηκε μαζί με εκείνη του αδερφού του Δημήτριου.
1.1.1.2. Ο Δημήτριος Αμοιρίδης του Χαραλάμπους γεννήθηκε στην ενορία Ισχανάντων γύρω στο 1865. Με την πρώτη του σύζυγο Παρθένα απέκτησαν δύο γιους, το Χαράλαμπο (1891-1938) και το Γεώργιο (1894-1946). Η σύζυγός του πέθανε γύρο στο 1900 στη Σαντά. Μετά το θάνατό της ο Δημήτριος Αμοιρίδης αναχώρησε για τον Καύκασο, αφήνοντας τους δύο γιούς του στη φροντίδα της αδερφής του Μυροφόρας. Έκτοτε χάθηκαν τα ίχνη του. Την περίοδο της Ανταλλαγής ήρθε στην Ελλάδα με τη δεύτερη σύζυγό του Ελένη Μουρατχανίδου, την «Κουρτογλάβαν», κι εγκαταστάθηκαν στον Πενταπλάτανο Γιαννιτσών.
1.1.1.2.1. Ο Χαράλαμπος Αμοιρίδης του Δημητρίου γεννήθηκε το 1891 στην ενορία Ισχανάντων. Έχασε τη μητέρα του σε μικρή ηλικία και μεγάλωσε με τη θεία του Μυροφόρα Παυλίδου. Το 1916-1917 κατέφυγε στον Καύκασο με τη θεία του και τον αδερφό του Γεώργιο κι εγκαταστάθηκαν αρχικά στο Βατούμ κι εν συνεχεία στο Σοχούμ. Τόσο κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Βατούμ, όσο και στο Σοχούμ, δραστηριοποιήθηκε υπέρ των συμπατριωτών του, συμμετέχοντας σε επιτροπές και διενεργώντας εράνους υπέρ της χειμαζόμενης Σαντάς. Στο Σοχούμ εξελίχθηκε σε πλοιοκτήτη. Παντρεύτηκε τη Ζωή Θαλασσινού κόρη αστικής οικογένειας Ελλαδικής καταγωγής, με την οποία δεν απέκτησε παιδιά. Στις 19/12/1937 συνελήφθη από τις σοβιετικές αρχές και φυλακίστηκε. Πέθανε στις 27.12.1938 στη φυλακή.
1.1.1.2.2. Ο Γεώργιος Αμοιρίδης του Δημητρίου γεννήθηκε το 1894 στη ενορία Ισχανάντων. Έχασε τη μητέρα του σε μικρή ηλικία και μεγάλωσε με τη θεία του Μυροφόρα Παυλίδου. Το 1916-1917 κατέφυγε στον Καύκασο με τη θεία του και τον αδερφό του Χαράλαμπο κι εγκαταστάθηκαν στο Βατούμ. Παντρεύτηκε τη Σοφία Εφραιμίδου από τα Σούρμενα και λίγο μετά εγκαταστάθηκε με τη σύζυγό του στο Σοχούμ, όπου γεννήθηκαν τα παιδιά τους Παρθενόπη (1918-1919), Πηνελόπη (1920-1983), Παρθενόπη (1921-1944), Εφραίμ (1923-1928) και Σωκράτης (1931-2007). Στο Σοχούμ ο Γεώργιος Αμοιρίδης διατηρούσε σιδεράδικο συνεταιρικά με το Χιώτη στην καταγωγή Ανδρέα Μπερζενίτη. Το 1939 η οικογένεια ήρθε στην Ελλάδα κι εγκαταστάθηκε στην πόλη της Κατερίνης.
1.1.2. Ο Κωνσταντίνος Κουρτίδης, εγγονός του Χαράλαμπου Αμοιρά, του θρυλικού «Κούρτου» γεννήθηκε το 1856 στην ενορία Ισχανάντων. Το 1881 μετανάστευσε με τη μητέρα και τα αδέρφια του στο Γενήκιοϊ του Καρς. Με τη σύζυγο του Κυριακή απέκτησε τρία παιδιά, τη Σοφία (γεν. 1882), την Όλγα (γεν. 1885) και τον Κοσμά (γεν. 1888). Η κόρη του Σοφία παντρεύτηκε τον Παναγιώτη Ταχμάζ από την ενορία Πιστοφάντων, μετανάστη στο γειτονικό χωριό Παρτούζ, με τον οποίο εγκαταστάθηκε μετά την Ανταλλαγή στο Λευκώνα Σερρών. Η άλλη κόρη του Όλγα είχε παντρευτεί το Μιχαήλ Αναστασιάδη από το Καραουργάν του Καρς, με τον οποίο εγκαταστάθηκε στη Μεγάλη Βρύση Κιλκίς.
1.1.3. Ο Γεώργιος Κουρτίδης του Ιωάννου γεννήθηκε στην ενορία Ισχανάντων το 1851. Σε ηλικία τριάντα ετών μετανάστευσε με τη μητέρα και τα αδέρφια του στο Γενήκιοϊ του Καρς, όπου παντρεύτηκε την Αθηνά Τσαλιγοπούλου, με την οποία απέκτησε δύο τουλάχιστον παιδιά, το Χαράλαμπο (γεν. 1886) και τη Μυροφόρα (γεν. 1889).
1.1.4. Ο Αβραάμ Κουρτίδης του Ιωάννου γεννήθηκε στην ενορία Ισχανάντων τη δεκαετία του 1850. Το 1881 μετανάστευσε στο Γενήκιοϊ του Καρς. Με τη σύζυγό του Σοφία απέκτησαν δύο τουλάχιστον γιους, τον Ισαάκ (γεν. 1886) και τον Ιωάννη (γεν. 1887).
1.1.4.1. Ο Ισαάκ Κουρτίδης του Αβραάμ γεννήθηκε το 1886 στο Γενήκιοϊ του Καρς. Μετά την Ανταλλαγή ήρθε με τη σύζυγό του Σοφία στην Ελλάδα κι εγκαταστάθηκε στην πόλη του Κιλκίς.
1.2. Ο δεύτερος γιός του θρυλικού Χαράλαμπου «Κούρτου», Θεόδωρος, γεννήθηκε στην ενορία Ισχανάντων το 1823. Με τη σύζυγό του Σοφία απέκτησε τρεις γιους, τον Ευστάθιο, το Χαράλαμπο και το Χριστόφορο, και μία τουλάχιστον κόρη, την Παρθένα, η οποία είχε παντρευτεί το συγχωριανό της Ιωάννη Παυλίδη. Οι απόγονοι του έφεραν πλέον το επώνυμο Κουρτίδης, έχοντας όμως σαφή επίγνωση του γεγονότος ότι το αρχικό επώνυμο της οικογένειάς τους ήταν Αμοιρίδης.
1.2.1. Ο Ευστάθιος Κουρτίδης του Θεοδώρου γεννήθηκε στην ενορία Ισχανάντων τη δεκαετία του 1850. Με τη σύζυγό του Ευθυμία απέκτησαν τρία τουλάχιστον παιδιά, την Ελένη, τον Ιωάννη και τη Σοφία. Ο ίδιος πέθανε σχετικά νέος και την ανατροφή των παιδιών του ανέλαβαν οι αδερφοί του Χαράλαμπος και Χριστόφορος. Η κόρη του Ελένη παντρεύτηκε το συγχωριανό της Συμεών Στουλαρά (Στυλίδη), ενώ η Σοφία τον Κοσμά Τσιλίκ (Τσιλικίδη) από την ενορία Τερζάντων.
1.2.1.1. Ο Ιωάννης Κουρτίδης του Ευσταθίου, ο «Γιάννες ο Κύρτογλης», γεννήθηκε το 1880 στην ενορία Ισχανάντων. Έχασε τον πατέρα του σε σχετικά μικρή ηλικία και μεγάλωσε δίπλα στους θείους του Χαράλαμπο και Χριστόφορο. Παντρεύτηκε τη συγχωριανή του Κυριακή, Σοφιανίδου. Το ζευγάρι δεν απέκτησε παιδιά και υιοθέτησε ένα αγόρι, τον Τιμολέοντα. Το 1908 μετανάστευσε στις ΗΠΑ, όπου άνοιξε ξενοδοχείο στο οποίο προσκάλεσε να εργαστούν κι άλλους Σανταίους συμπατριώτες του. Τρία χρόνια μετά επέστρεψε στη Σαντά οικονομικά ανεξάρτητος και άνοιξε καφενείο και ξενοδοχείο στο τριώροφο σπίτι που διέθετε στην ενορία Ισχανάντων. Χάρη στην οικονομική του επιφάνεια απέφυγε τη στράτευση στα Αμελέ Ταμπουρού, εξαγοράζοντας τη θέση του νεωκόρου της ενορίας της Αγίας Κυριακής. Λίγο αργότερα, όταν ο εξάδελφος του Ευκλείδης Κουρτίδης, με τον οποία συνδεόταν στενά, βγήκε στο βουνό επικεφαλής ομάδας ανταρτών, τον ακολούθησε κι έγινε ένας από τους στενότερους συνεργάτες του. Απολάμβανε του σεβασμού των συντρόφων του και ιδιαίτερα του Ευκλείδη τόσο για την ανδρεία του, όσο και για τη σύνεση και την ευθυκρισία του. Στον Ιωάννη Κουρτίδη έλαχε ο βαρύς κλήρος της εκτέλεσης των νηπίων κατά τα τραγικά γεγονότα της μάχης της Μάγαρας, γεγονός που σημάδεψε ανεξίτηλα τη μετέπειτα ζωή του. Ήταν ένας από τους εννέα αντάρτες που συνελήφθηκαν στην Τραπεζούντα και κρατήθηκαν στις τουρκικές φυλακές της πόλης, μέχρι να απελευθερωθούν κατόπιν πιέσεων της Διεθνούς Επιτροπής Ανταλλαγής και να έρθουν στην Ελλάδα, τελευταίοι από όλους τους Έλληνες της Τραπεζούντας. Παράλληλα υπήρξε ένας από τους λίγους Σανταίους που είχαν την προνοητικότητα να στείλουν τις αποταμιεύσεις τους στην Ελλάδα, αποφεύγοντας την οικονομική καταστροφή της Ανταλλαγής. Στην Ελλάδα ξανασυνάντησε τη σύζυγο και το γιό του, με τους οποίους εγκαταστάθηκε οριστικά στη συνοικία Νέα Κρώμνη της Δράμας.
1.2.2. Ο Χαράλαμπος Κουρτίδης, ζούσε στην ενορία Ισχανάντων με τη σύζυγό του Κυριακή, το γένος Σωτηροπούλου. Ήταν ο μεγαλύτερος κτηνοτρόφος της Σαντάς, με μεγάλο κοπάδι από πρόβατα στο Φτελέν’, ενώ παράλληλα διατηρούσε κατάστημα στο Τάσκιοπρι. Απέκτησε τέσσερα παιδιά, τον Ιωάννη, την Ελένη, σύζυγο του Ευστάθιου Λαζαρίδη, τον Ευκλείδη και τον Κωνσταντίνο. Το 1923 ήρθε με τη γυναίκα του στην Ελλάδα κι εγκαταστάθηκαν στη Νέα Σάντα Κιλκίς. Πέθαναν από τη θλίψη τους στη Ραχμανλή, και μάλιστα με διαφορά ολίγων ημερών ο ένας από τον άλλο, όταν έμαθαν ότι οι γιοί τους Ευκλείδης και Κωνσταντίνος, που κρύβονταν στα βουνά της Σαντάς, αναγκάστηκαν να παραδοθούν στις τουρκικές αρχές και κρατούνται στις φυλακές της Τραπεζούντας.
1.2.2.1. Ο Ιωάννης Κουρτίδης του Χαραλάμπους ζούσε στην ενορία Ισχανάντων με τη σύζυγο του Κυριακή, κόρη του Ιωάννη Μουρτιαζιά-Ελευθεριάδη από την ενορία Πινιατιάντων. Απέκτησαν πέντε παιδιά, τον Θεόδωρο, τον Φίλιππο, την Καλλιόπη, την Μαρία και τον Αλκιβιάδη. Η ανταλλαγή των πληθυσμών βρήκε τον Ιωάννη Κουρτίδη στη Ρωσία, ενώ η γυναίκα και τα παιδιά του έμειναν στη Σαντά. Οι δύο κόρες του ήρθαν το 1922 στην Ελλάδα με την πρώτη παρτίδα προσφύγων, που αναχώρησε από την Τραπεζούντα, κι εγκαταστάθηκαν προσωρινά στη Λαμία. Η Κυριακή Κουρτίδου και ο μικρότερος γιος της Αλκιβιάδης πέθαναν στην καραντίνα στην Κωνσταντινούπολη. Το 1924 ήρθαν στην Ελλάδα τα αγόρια της οικογένειας και αφού αναζήτησαν και βρήκαν τις αδελφές τους εγκαταστάθηκαν στη Νέα Σάντα Κιλκίς. Το 1930 ο Ιωάννης Κουρτίδης ήρθε στην Ελλάδα με τη δεύτερή του σύζυγό του Ελισάβετ (Μουζενίτ'σσα την καταγωγή) κι εγκαταστάθηκε στη Νέα Σάντα Κιλκίς δίπλα στα παιδιά του.
1.2.2.1.1. Ο Θεόδωρος Κουρτίδης του Ιωάννου, ο «Πούμπουρον», όπως έμεινε γνωστός λόγω της ενασχόλησής του με τη μελισσοκομία, παντρεύτηκε την Κυριακή, κόρη του Γεώργιου Γαρατσάλ από την ενορία Ισχανάντων. Την περίοδο 1919-1923 συμμετείχε στην αντάρτικη ομάδα του θείου του Ευκλείδη Κουρτίδη. Το 1924 ήρθε με τη γυναίκα του και το παιδί του στην Ελλάδα κι εγκαταστάθηκε στη Νέα Σάντα Κιλκίς.
(Δεν μπορέσαμε να εξακριβώσουμε το όνομα, το έτος και τον τόπο γεννήσεως του πρώτου γιου του Θεόδωρου Κουρτίδη. Το μόνο που μάθαμε για αυτόν είναι μόνο ότι πέθανε σε νηπιακή ηλικία στη Ραχμανλή.)
1.2.2.2. Ο θρυλικός αρχηγός των ανταρτών της Σάντας Ευκλείδης Κουρτίδης γεννήθηκε στη Σαντά. Παντρεύτηκε τη συγχωριανή του Μαρία, κόρη του Ιωάννη Αγγελίδη, με την οποία απέκτησε τέσσερα παιδιά, τον Ευστάθιο, τον Κωνσταντίνο, τη Ελένη και την Σοφία. Μετά την καταστροφή της Σαντάς η γυναίκα και τα παιδιά του κατέφυγαν στην Τραπεζούντα απ’ όπου κατόρθωσαν ύστερα από πολλές περιπέτειες να έρθουν τον Ιούνιο του 1924 στην Ελλάδα και να εγκατασταθούν στη Νέα Σάντα Κιλκίς. Ο ίδιος ο Ευκλεδης, μετά την παράδοση του στις τουρκικές αρχές, εκρατείτο με τους συντρόφους του στις φυλακές της Τραπεζούντος, από όπου αποφυλακίστηκε ύστερα από παρέμβαση της διεθνούς επιτροπής της ανταλλαγής, και ήρθε στην Ελλάδα (καλοκαίρι του 1924), όπου ξαναβρήκε την οικογένειά του. Σκοτώθηκε το 1937 στη Νέα Σάντα Κιλκίς.
1.2.2.3. Ο Κωνσταντίνος Κουρτίδης του Χαραλάμπους, ο «Μπάρμπα-Κώστας» όπως τον θυμούνται οι παλαιότεροι νεοσανταίοι, ζούσε στην ενορία Ισχανάντων με τη σύζυγο του Κυριακή, κόρη του Χαράλαμπου Τσουμπάν’- Σπυριδόπουλου. Απέκτησε πολλά παιδιά, από τα οποία επέζησαν μόνο δύο, ο Θεόφιλος και η Αμαλία. Την περίοδο 1919-1923 συμμετείχε στην αντάρτικη ομάδα του αδερφού του Ευκλείδη Κουρτίδη, ασκώντας καθήκοντα υπαρχηγού. Κατά τα δραματικά γεγονότα της «Μάγαρας» η Κυριακή Κουρτίδου διέσωσε τα δύο παιδιά της από την υποχρεωτική θυσία φεύγοντας μαζί τους στο δάσος. Μετά την παράδοση των Σανταίων ανταρτών στις τουρκικές αρχές η «Μπαρμπακωστάβα» ήρθε στην Ελλάδα με το γιο της Θεόφιλο (η κόρη της Αμαλία πέθανε στην Κωνσταντινούπολη) κι εγκαταστάθηκε στη Ραχμανλή. Εκεί τους βρήκε το καλοκαίρι του 1924 ο «Μπάρμπα Κώστας», ο οποίος ήρθε στην Ελλάδα μαζί με τους υπόλοιπους αποφυλακισθέντες αντάρτες. Ο Κωνσταντίνος Κουρτίδης σκοτώθηκε το 1947 στη Νέα Σάντα Κιλκίς κατά τη διάρκεια ένοπλης συμπλοκής με τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ. Πρόσφατα το Ιερό ίδρυμα Παναγιά Σουμελά εξέδωσε το ημερολόγιό του από τα χρόνια της ένοπλης αντίστασης κατά των τούρκων, το οποίο γράφτηκε μετά την έλευση του στην Ελλάδα έχοντας ως βάση το ανέκδοτο ημερολόγιο που κρατούσε στο βουνό.
1.2.3. Ο Χριστόφορος Κουρτίδης του Θεοδώρου, «ο Φόλον ο Κύρτογλης», ζούσε στην ενορία Ισχανάντων με τη γυναίκα του Κυριακή, κόρη του Θεόδωρου Σπυριδοπούλου, και τα παιδιά τους Ελένη (μετέπειτα Ιακωβίδου), Ευθυμία, σύζυγο του Γεωργίου Τσαντεκίδη από την ενορία Πινιατιάντων, Δημήτριο, Χαράλαμπο και Μάγδα, κατόπιν σύζυγο του Αλέξανδρου Παρμαξούζ-Αδάκτυλου. Η γυναίκα του Κυριακή, η «Φολίνα», σκοτώθηκε το 1918 κατά τη διάρκεια ληστρικής επίθεσης άτακτων τούρκων εναντίων της «πόστας» που ανέβαινε από την Τραπεζούντα στη Σαντά. Το 1918 ο «Φόλον» μαζί με τη νύφη του Ξανθίππη και τον εγγονό του Χρήστο κατέφυγαν στην Τάκοβα του Βατούμ δίπλα σε συγγενείς τους, που είχαν μεταναστεύσει νωρίτερα στον Καύκασο. Αφού έζησαν για λίγα χρόνια στον Καύκασο, ήρθαν το 1921 στην Ελλάδα κι εγκαταστάθηκαν στη Νέα Σάντα Κιλκίς.
1.2.3.1. Ο Δημήτριος Κουρτίδης του Χριστοφόρου γεννήθηκε στην ενορία Ισχανάντων. Παντρεύτηκε τη συγχωριανή του Ξανθίππη, κόρη του Κωνσταντίνου Εφραιμίδη με την οποία απέκτησε ένα γιο, το Χρήστο. Το 1910 έφυγε μετανάστης για την Αμερική μέσω Πειραιώς, ενώ η γυναίκα και ο γιός του παρέμειναν στη Σαντά. Το 1918 η Ξανθίππη και ο Χρήστος Κουρτίδης κατέφυγαν στην Τάκοβα του Βατούμ, όπου έζησαν για μερικά χρόνια. Το 1921 ήρθαν στην Ελλάδα κι εγκαταστάθηκαν οριστικά στη Νέα Σάντα Κιλκίς. Ο Δημήτριος Κουρτίδης πέθανε το 1938 στην Αμερική χωρίς να ξαναδεί την οικογένειά του.
1.2.3.2. Ο Χαράλαμπος Κουρτίδης του Χριστοφόρου, ζούσε στην ενορία Ισχανάντων με τη γυναίκα του Αγάπη, κόρη του Κοσμά Τανταλίδη. Το ζεύγος δεν απέκτησε παιδιά. Την περίοδο 1917-1922 έλαβε μέρος στην αντάρτικη ομάδα του εξαδέλφου του Ευκλείδη Κουρτίδη. Το 1924 ήρθαν στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν στη Νέα Σάντα Κιλκίς.
Έρευνα: ΨΗΦΙΑΚΗ ΣΑΝΤΑ
